TÜRK TAKVİMİ
Çap :80 cm Teknik : Yağlıboya
3.000 TL
12 YILKILI(*) TÜRK
GÜNDİZMESİ(**)
Gün, yani güneşe bağlı zaman birimi, en eski ve temel zaman ölçüsüdür. Çünkü, Güneş, muntazaman doğar, batar ve böylece gün birimi, Türk insanının da temel ölçüsü olarak ortaya çıkmıştır. Ağaçlardaki çiçeklerin açması veya çemenlerin yeşermesi, geniş anlamıyla zamanı, yıl=seneyi belirleyen bir başka temel unsurdur. Böylece yeşil=yaşıldan "yaş" kavramı ortaya çıkmıştır. Ancak
yaş da, yeşillenmeyi görme esas olduğundan, genellikle dolu dolu yaşanan bir sene esas alınır. Şu halde olduğu gibi, Türklerin de en eski takviminin güneş yılı esaslı olduğu anlaşılıyor. Yıllan sıralarken, bunların her birisine bir hayvan ismi verilmiştir. Türkler bunu kendi millî takvimleri olarak da benimsemişlerdir. Kaşgarlı Mahmud bu takvimin ortaya çıkışını Türk Hakanına bağlamaktadır. Bununla ilgili bazı efsaneler Türkler (meselâ Kırgızlar) arasında hâlen de yaşamaktadır. Ancak İç ve Uzak Asya kavimlerinin hemen hepsinin bu takvimi
bilmekte ve halen de kullanmaktadırlar. Sıçan ile başlayan Oniki hayvanlı takvimde yıllar şöyle devam eder: sığır, pars, tavşan, ejder, yılan, at=koyun, biçin=maymun, tavuk, it, tonguz=domuz. Ejderin yerini "balüY'da alabilir. Yıl isimleri on iki yılda bir devretmesine bir
"müçel" denilir. Bu arada 60 lı, (yani 5x12) esası olan bir sekili de varsa da bunun hesaplanması yeterince bilinmektedir. 60 sayısı, hem çift, hem tek sayılara bölünebildiğinden, üçe bölünemeyen yüz (100)'e göre üstün bir tarafı olduğundan, erken bin yıllarda kullanılmıştır. bir güneş yılında, gökyüzündeki ay yaklaşık 12 defa şekil değiştirdiğinden, büyük zaman biriminin içinde 12 ay vardır denilir. Ayların adı, sıra ile verilmektedir: Birinci ay, beşinci-ay vb. gibi. Son iki ay ise "aralık" ve "küçükay" diye bilinir. Türk takviminde yılın başı, ocak ayı sonlarına rastlanırdı. Türkiye Türklerinde yaşayan bir hâtıra, karakışın 27 gününü belirtmektedir ki, 18 Ocak ayına rastlar. Sonraki zamanlarda, yılbaşı geceyle gündüze, yani 21 Mart=Nevruz'a getirilmiştir.
(*) Yılkı: Hayvan
(**) Gündizme: Kazakların kullandığı savıyla (küntizbe) takvim yerine kullanılmıştır.
[Tuncer Baykara, Türk Kültür Tarihine Bakışlar, b:29,30]
Gün, yani güneşe bağlı zaman birimi, en eski ve temel zaman ölçüsüdür. Çünkü, Güneş, muntazaman doğar, batar ve böylece gün birimi, Türk insanının da temel ölçüsü olarak ortaya çıkmıştır. Ağaçlardaki çiçeklerin açması veya çemenlerin yeşermesi, geniş anlamıyla zamanı, yıl=seneyi belirleyen bir başka temel unsurdur. Böylece yeşil=yaşıldan "yaş" kavramı ortaya çıkmıştır. Ancak
yaş da, yeşillenmeyi görme esas olduğundan, genellikle dolu dolu yaşanan bir sene esas alınır. Şu halde olduğu gibi, Türklerin de en eski takviminin güneş yılı esaslı olduğu anlaşılıyor. Yıllan sıralarken, bunların her birisine bir hayvan ismi verilmiştir. Türkler bunu kendi millî takvimleri olarak da benimsemişlerdir. Kaşgarlı Mahmud bu takvimin ortaya çıkışını Türk Hakanına bağlamaktadır. Bununla ilgili bazı efsaneler Türkler (meselâ Kırgızlar) arasında hâlen de yaşamaktadır. Ancak İç ve Uzak Asya kavimlerinin hemen hepsinin bu takvimi
bilmekte ve halen de kullanmaktadırlar. Sıçan ile başlayan Oniki hayvanlı takvimde yıllar şöyle devam eder: sığır, pars, tavşan, ejder, yılan, at=koyun, biçin=maymun, tavuk, it, tonguz=domuz. Ejderin yerini "balüY'da alabilir. Yıl isimleri on iki yılda bir devretmesine bir
"müçel" denilir. Bu arada 60 lı, (yani 5x12) esası olan bir sekili de varsa da bunun hesaplanması yeterince bilinmektedir. 60 sayısı, hem çift, hem tek sayılara bölünebildiğinden, üçe bölünemeyen yüz (100)'e göre üstün bir tarafı olduğundan, erken bin yıllarda kullanılmıştır. bir güneş yılında, gökyüzündeki ay yaklaşık 12 defa şekil değiştirdiğinden, büyük zaman biriminin içinde 12 ay vardır denilir. Ayların adı, sıra ile verilmektedir: Birinci ay, beşinci-ay vb. gibi. Son iki ay ise "aralık" ve "küçükay" diye bilinir. Türk takviminde yılın başı, ocak ayı sonlarına rastlanırdı. Türkiye Türklerinde yaşayan bir hâtıra, karakışın 27 gününü belirtmektedir ki, 18 Ocak ayına rastlar. Sonraki zamanlarda, yılbaşı geceyle gündüze, yani 21 Mart=Nevruz'a getirilmiştir.
(*) Yılkı: Hayvan
(**) Gündizme: Kazakların kullandığı savıyla (küntizbe) takvim yerine kullanılmıştır.
[Tuncer Baykara, Türk Kültür Tarihine Bakışlar, b:29,30]
On İki Hayvanlı Takvimin Gerçek Mucidi Türkler
Bu durumda on ikilik devreyi esas alan takvim, yani on iki hayvanlı takvim Göktürk dönemi öncesinde kullanılıyordu. Kökeni kuzey medeniyeti olup, Asya Hunları tarafından da kullanılmıştır. On iki hayvanlı takvimin gerçek mucidi Türkler olmuştur.
Bilge Kağan’ın ölümü için ise, (anıtta) şu bilgiler bulunmaktadır:
“Bunça kazganıp kangım kağan it yıl onunç ayı altı otuzkauça bardı. Lazgın yıl bi_inç ay yiti otuzka yoğ ertürtüm.”
(Bu kadar kazanıp babam, kağan köpek yılı, onunca ay, yirmi altıda uçup gitti. Domuz yılı beşinci ay, yirmi yedide yas töreni yaptırdım”)
On iki Hayvanlı Türk takvimi yalnız Orta Asya’da kullanılmamış, çok geniş coğrafyalarda Türk kavimlerinin kullandığı bir takvim olmuştur. Bu takvimi kullanan kavimlerden biri de Tuna Bulgarlarıdır. Onlar hayvan adlarını kendi dillerinin yapısına uygun bir biçimde belirlemişlerdir. Ayrıca da diğer Türk topluluklarında olduğu gibi sayı sırasına göre belirtmişlerdi.
Kronolojinin kurulmasında Türklerin kullandıkları takvim önemli bir yer tutmaktadır. Türk kavimlerinin en eski zamanlardan beri, en çok kullandıkları takvim sistemi, devri On iki Hayvanlı takvim sistemidir. İslam-Türk âlimleri bu on ikili sisteme Tarih-i Türki, Tarih-i Türkistan, Tarih-i Khıta ve Uygur veya Sal-i Türkan (Türk yılı) demektedirler (Turan 1941: 24). Bu takvimde Dünya’nın ömrü 3.600.000 yıldır. Bu süre 360 vendir. 1 ven 10.000 yıldır. 12 yıl 1 devirdir. 1 yıl 12 aydır. 1 ay 4 hafta ve 30 gündür (Nur 1926: 2). Bu on ikili sistemde her hayvan bir yıla ad vermektedir. Devre tamamlandıktan sonra, yeniden on ikili devre başlamaktadır. Yıllara adlarını veren hayvanlar sırasıyla şunlardır: 1) sıçgan (sıçan), 2) Ud (öküz), 3) pars (pars), 4) tavışgan (tavşan), 5) nek (timsah), 6) yılan (yılan), 7) und (at), 8) koy (koyun), 9) biçin (maymun), 10) tagaku (tavuk), 11) it (köpek), 12) tonguz (domuz) (Kaşgarlı Mahmud: I, 346). Sıralamadan da anlaşılacağı üzere, devrenin ilki sıçan, sonu ise domuz yılıdır.
Prof. Dr. İlhami Durmuş'un
Bozkır Kültür Çevresi Türk Tarihi Araştırmaları ve Kronolojisi makalesinden
Bu durumda on ikilik devreyi esas alan takvim, yani on iki hayvanlı takvim Göktürk dönemi öncesinde kullanılıyordu. Kökeni kuzey medeniyeti olup, Asya Hunları tarafından da kullanılmıştır. On iki hayvanlı takvimin gerçek mucidi Türkler olmuştur.
Bilge Kağan’ın ölümü için ise, (anıtta) şu bilgiler bulunmaktadır:
“Bunça kazganıp kangım kağan it yıl onunç ayı altı otuzkauça bardı. Lazgın yıl bi_inç ay yiti otuzka yoğ ertürtüm.”
(Bu kadar kazanıp babam, kağan köpek yılı, onunca ay, yirmi altıda uçup gitti. Domuz yılı beşinci ay, yirmi yedide yas töreni yaptırdım”)
On iki Hayvanlı Türk takvimi yalnız Orta Asya’da kullanılmamış, çok geniş coğrafyalarda Türk kavimlerinin kullandığı bir takvim olmuştur. Bu takvimi kullanan kavimlerden biri de Tuna Bulgarlarıdır. Onlar hayvan adlarını kendi dillerinin yapısına uygun bir biçimde belirlemişlerdir. Ayrıca da diğer Türk topluluklarında olduğu gibi sayı sırasına göre belirtmişlerdi.
Kronolojinin kurulmasında Türklerin kullandıkları takvim önemli bir yer tutmaktadır. Türk kavimlerinin en eski zamanlardan beri, en çok kullandıkları takvim sistemi, devri On iki Hayvanlı takvim sistemidir. İslam-Türk âlimleri bu on ikili sisteme Tarih-i Türki, Tarih-i Türkistan, Tarih-i Khıta ve Uygur veya Sal-i Türkan (Türk yılı) demektedirler (Turan 1941: 24). Bu takvimde Dünya’nın ömrü 3.600.000 yıldır. Bu süre 360 vendir. 1 ven 10.000 yıldır. 12 yıl 1 devirdir. 1 yıl 12 aydır. 1 ay 4 hafta ve 30 gündür (Nur 1926: 2). Bu on ikili sistemde her hayvan bir yıla ad vermektedir. Devre tamamlandıktan sonra, yeniden on ikili devre başlamaktadır. Yıllara adlarını veren hayvanlar sırasıyla şunlardır: 1) sıçgan (sıçan), 2) Ud (öküz), 3) pars (pars), 4) tavışgan (tavşan), 5) nek (timsah), 6) yılan (yılan), 7) und (at), 8) koy (koyun), 9) biçin (maymun), 10) tagaku (tavuk), 11) it (köpek), 12) tonguz (domuz) (Kaşgarlı Mahmud: I, 346). Sıralamadan da anlaşılacağı üzere, devrenin ilki sıçan, sonu ise domuz yılıdır.
Prof. Dr. İlhami Durmuş'un
Bozkır Kültür Çevresi Türk Tarihi Araştırmaları ve Kronolojisi makalesinden
Tamamı : http://goo.gl/9UQyii (Adres çubuğuna yazılınca makale pdf olarak bilgisayarınıza inmektedir.)
Ayrıca, Türk Takvimi : http://goo.gl/yeEkqa
Türk Astrolojisi : http://www.ntvmsnbc.com/
http://www.ntvmsnbc.com/
Türk Astrolojisi : http://www.ntvmsnbc.com/
http://www.ntvmsnbc.com/
Kaynak : http://www.biligbitig.com/2014/04/on-iki-hayvanl-takvimin-gercek-mucidi.html
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder